Kradzież tożsamości określana jest przez ekspertów mianem „przestępstwa XXI stulecia”. Dynamiczny rozwój technologii teleinformatycznych i pojawianie się nieznanych dotychczas form komunikacji i zdalnych kanałów transakcyjnych stwarzają zupełnie nowe możliwości dla zorganizowanych grup przestępczych.
Tylko w roku 2015 dochody globalnego sektora cybercrime okazały się o ponad 100 mld dolarów wyższe aniżeli zyski wygenerowane w tym samym okresie przez narkobiznes. W swej działalności internetowi złodzieje i oszuści powszechnie posługują się sfałszowanymi lub skradzionymi dokumentami oraz danymi osobowymi, nierzadko przechwyconymi od nieostrożnych konsumentów bądź przedsiębiorców niedochowujących wymogów w zakresie ochrony informacji. Powszechną taktyką, stosowaną również przez grupy przestępcze o zasięgu lokalnym, jest też werbowanie „słupów”, których tożsamość wykorzystywana jest następnie do dokonywania oszustw kredytowych, wyłudzeń towarów ze sklepów i hurtowni czy innych przestępstw. W gronie „słupów” znajdują się nie tylko bezdomni bądź alkoholicy, ale również osoby przypadkowe, których zgoda na otwarcie rachunku wykorzystywanego później przez oszustów została wyłudzona podstępem. Odrębną kategorią czynów karalnych z wykorzystaniem cudzych danych osobowych są kradzieże kart bankowych oraz przechwytywanie danych uwierzytelniających do elektronicznych instrumentów płatniczych.
Polski sektor bankowy od wielu już lat konsekwentnie podejmuje szereg działań, mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego i ochronę jego uczestników, ze szczególnym uwzględnieniem konsumentów, przed przykrymi skutkami przestępczości przeciwko dokumentom i kradzieży tożsamości. „W zakresie bezpieczeństwa banki ze sobą nie konkurują” – ta generalna zasada niezmiennie przyświeca działaniom sektora finansowego w obszarze zapobiegania przestępczości finansowej i gospodarczej. Instytucje finansowe aktywnie współdziałają z organami ścigania i wymiarem sprawiedliwości, zarówno na szczeblu krajowym jak również wspólnotowym, przekazując na bieżąco informacje o próbach wyłudzeń z użyciem podrobionych lub utraconych dokumentów, fraudach dokonanych na szkodę klientów banków czy innych przestępstwach przeciwko tożsamości.
Eksperci Związku Banków Polskich oraz Centrum Prawa Bankowego i Informacji biorą również aktywny udział w wypracowywaniu rozwiązań legislacyjnych zwiększających ochronę samych banków i ich klientów przez skutkami kradzieży tożsamości. Kompleksowym instrumentarium umożliwiającym wykrycie usiłowań przestępczych są Bankowe Systemy Wymiany Informacji, prowadzone przez Centrum Prawa Bankowego i Informacji. Bazy takie jak Bankowy Rejestr czy System Wymiany Ostrzeżeń o Zagrożeniach stanowią skuteczną ochronę instytucji finansowych nie tylko przed fraudami (SWOZ), ale również ryzykownym finansowaniem klientów nierzetelnych (BR).
Z kolei funkcjonujący od roku 1999 system Dokumenty Zastrzeżone zabezpiecza zwykłych obywateli, również tych niebędących klientami banków, przed zaciągnięciem kredytu lub pożyczki przez przestępców z wykorzystaniem utraconych dokumentów. Na dzień dzisiejszy w bazie DZ znajdują się informacje o niemal 1 mln 800 tys. dokumentach, które mogły znaleźć się w rękach złodziei. Tylko w III kwartale ubiegłego roku system Dokumenty Zastrzeżone udaremnił blisko 1800 prób wyłudzenia kredytu z wykorzystaniem skradzionych dowodów tożsamości na około 130 mln złotych. Wsparciem dla klientów banków, którzy utracili kartę płatniczą jest z kolei specjalny numer telefonu 828 828 828, służący do zastrzegania kart (www.Zastrzegam.pl).
Karol Mórawski
